طراحی شهری

طراحی شهری فعالیتی است میان رشته‌ای که در برگیرنده راه‌حل‌هایی است که هدفشان سامان بخشی کالبدی عرصه عمومی شهر به نحوی است،که موجب ارتقای کیفیت عملکردی محیط زیست و تجربه زیباشناختی و مکان‌های شهری است.

حوزه فعالیت رشته طراحی شهری: ارائه طرح‌های بهسازی، نوسازی و بازسازی در مقیاس‌های کوچک (در حد یک بلوک شهری یا خیابان) تا مقیاس‌های بزرگ (در حد منطقه)، پروژه‌های مرتبط به تهیه اسناد هدایت و چهارچوب طرحی شهری متناسب با مقیاس، ارائه طرح‌های موردی در پروژه و طرح‌هایی که در جهت بهسازی و زیباسازی هم‌چنین بالا بردن کیفیت فضایی و عملکردی فضاهای شهری می باشند، ارائه طرح ضوابط و معیار برای ساخت برنامه و نماهای بدنه‌های شهری.

حرفه ای نو: 

طراحی شهری یکی از جدید‌ترین حرفه‌هاست که بیش از ۲۵ سال از عمر آن نمی‌گذرد. بیشتر آن چه که طراحان شهری ارایه می‌کنند، (طراحی بافت‌های مسکونی) دستاورد حوزه‌های شغلی دیگر است. در واقع طراحی شهری یک رویکرد چندگانه نسبت به سایر مشاغل دارد.

رسالت عمومی 

همزمان با شکل‌گیری صنف طراحان شهری، معماران، شهرسازان، طراحان فضای سبز، مهندسان راه، هنرمندان و طیف وسیعی از مشاغل وفاداری خود را به این حوزه «طراحی شهری» اعلام کردند.در واقع رسالت این حوزه‌ها تغییر روند شکل‌دهی فضاهای پیرامونی بود. از جمله مباحث چالش برانگیز میان این حوزه‌ها عبارت‌ بودند از:
الف) معماران باید سوای از طراحی ساختمان‌ها، با موقعیت مکانی بناها هم در ارتباط باشند.
ب) شهرسازان هم باید با شکل فیزیکی توسعه و گسترش شهرها ارتباط داشته باشند.
ج) طراحان فضای سبز هم باید در ابتدای فرآیند طراحی شهری به بررسی و فهم درست از مناطق مورد نظر دست یابند.
د) مهندسان راه هم باید به جای تمرکز روی مباحث ترافیکی، از مهارت‌های خود در ایجاد فضاهای دلپذیر (چه برای سکونت و چه برای مشاهده صرف) استفاده کنند.

چه اقداماتی در دستور کار طراحان شهری قرار دارد؟

۱ _ وسعت دید دادن به فضای شهری _ استفاده از ابتکارهایی چند در تولید و بازتولید محیط‌های پیرامونی
۲ _ طراحی فضاهای ساخته شده _ از کل شهرها و حومه‌های آنها گرفته تا خیابان‌ها و میدان‌ها ارایه نظرات خود بر چگونگی عمران و احیای شهرها
۳ _ تحقیق و تفحص پیرامون مناطق مورد نظر و ساکنان آنها در نظر گرفتن بافت فیزیکی، سیاسی، اقتصادی و روان‌شناسی حاکم بر آن مناطق
۴ _ تحت تاثیر قرار دادن مردم با ابتکارات خود، کمک به آنها در اتخاذ تصمیم‌هایی مناسب و ‌آموزش آنها جهت ایجاد مکان‌های مطلوب
۵ _ توسعه سیاستگذاری‌های نوین پیرامون ساخت و سازهای شهری
۶ _ مشاور گروهی _ کمک به مردم برای برعهده گرفتن نقش‌هایی پیرامون سازندگی و طراحی حومه‌ها
۷ _ ارایه تصاویر گرافیکی _ از طراحی‌های کلی و تکنیکی گرفته تا استفاده از آخرین دستاوردها در طراحی‌های کامپیوتری

هدف از طراحی شهری چیست؟

طراحی شهری بخش بسیار مهم و حساسی از هویت شهروندان یک شهر به شمار می رود.بدین معنا که چگونه می اندیشند ،چه امکاناتی در دسترس داشتند و چه متخصصانی نبوغ خود را ارائه دادند تا شهری که در آن زندگی می کنیم ساخته شده است. زمانی که این عوامل را کنار یکدیگر قرار می دهیم تا ترکیبی از یک شهر را ارائه نماییم ،سیمای شهر گویای فرهنگ و نگرش آن جامعه می باشد.معیار فرهنگی ،سلیقه ی شخصی ،تفکر و امکانات نهادهای اجتماعی در یک کشور تعیین کننده ی نمای ظاهری شهری و بالطبع طراحی شهری است.
طراحی شهری از یک سو باید حداقل خدمات و امکانات شهری را به طور یکسان در اختیار کلیه شهروندان قرار دهد و از سوی دیگر تنوع و امکان انتخاب جایگرین متفاوت را برای گروه های مختلف جامعه فراهم سازد.
هدف اول مستلزم یکنواختی استانداردها و جامعیت آن می باشد،ولی هدف دوم تنوع استانداردها و به کار گیری تدابیر و راهبردهای متخصصان و افراد ذی صلاح در شهرسازی را ایجاب می نماید.
طراحی شهری در چارچوب کلی فرایند برنامه ریزی و تصمیم گیری جامعه ،نیاز به تشکلات رسمی دارد تا از این طریق ،قشر ها و گروه های فرهنگی جامعه ،نتواند به ارزشها و آرمانهای خود جامه ی عمل بپوشانند و پیشنهاد های طراحی را که نهایتا به صورت سرمایه گذاری شهری ،مرمت ،نوسازی ،بازسازی و ساخت و حفظ بناها در می آید ،بهتر ارائه دهند.
اگر از هر قشر خواسته شود تا نظر خود را در مورد شکل شهر و نقش شهر بیان کند در طراحی شهری ،تنوع ، هماهنگی و زیبایی سیمای شهر و الگوی فعالیت ها به بهترین نحو فراهم می آید ، زیرا در این حالت طراحی شهری رفتارهای جمعی خواسته های فرهنگی و هویت گروهی را منعکس می سازد.فرضیه اصلی در این جا این است که طراحی خیال پردازانه با استفاده مشترک از فضا و سهیم شدن در امکانات و دسترسی متعدد به عملکردهای شهری و تنوع در شیوه های زندگی می تواند برخی از تضاد های بارز بین گروه ها را از بین ببرد.
طراحی شهری فعالیتی پر هزینه تر از برنامه ریزی شهری می باشد و مستلزم به کار گیری منابع کمیاب و متخصصان حرفه ای ماهر است .این نکته حائز اهمیت است که فعالیت های طراحی شهری در جهاتی سوق داده شود که عملکردها و عوامل شکل دهنده ی شهری بیشترین تاثیر را روی رفتار کلی افراد و بافت و فرم شهر داشته باشد.

مبانی طراحی شهری

جمع آوری اطلاعات اولیه و تجزیه تحلیل مناظر و فضاهای محدوده ی مورد نظر و شناخت چهره شهری:
بدست آوردن و توجه به مشخصه های برجسته در محل مورد نظر ، جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن ،اساس و پایه ی برنامه ریزی شهری را تشکیل می دهد .خصوصیات طبیعی و هویت یک مکان و ارزش و قدمت تاریخی آن و نقش و مفهومی که در آینده خواهد داشت ،در آغاز کار ،بستگی به اطلاعات ،تجزیه و تحلیل و ارزیابی مشخصه های طراحی مناظر طبیعی و چهره ی شهری آن دارد.
در شروع کار ،باید مشخصات خاص یک مکان به طور دقیق مشخص شود ،این مشخصات ممکن است زیبا یا معمولی یا زشت باشند ، گذشته از این می توانند هویت مخصوص به خود را داشته باشند که باعث ایجاد هماهنگی و یا تضاد و یا تناقض در طراحی شهری می شود.
چهره ی شهر ،روستا و مناظر طبیعی ،مثال هایی بسیار متفاوت از مشخصه های طراحی شهری به شمار می روند.
طراحی می باید با وضعیت موجود و داده های محل خود را هماهنگ کرده و عملکرد صحیح اجزا و بهترین طرح را در مورد مکان مورد نظر ارائه نماید.طراحی شهری باید دقیق و واضح جوابگوی طرح های مورد نظر و ارائه شده باشد.طراحی با علم شناخت از کلیه مسائل و بدون تحت تاثیر قرار گرفتن و یا وابستگی باید عمل نماید.طراحی فقط یک سوال تکنیکی و یا هندسی نیست ،بلکه موضوعی است احساسی تفکری که با صبر توام می باشد.

  گرایش های رشته مهندسی

 این رشته در مقطه کارشناسی گرایش خاصی ندارد اما به عنوان فارغ التحصیل رشته مهندسی شهرسازی برای ادامه تحصیل در این رشته می‌توانید در مقطع کارشناسی ارشد، یکی از    گرایش های مجموعه شهرسازی را انتخاب کنید:

• طراحی شهری: در این رشته بیشتر به اصول معماری و زیبایی‌شناسی طراحی فضاهای شهری توجه می‌شود.

• برنامه‌ریزی شهری: فارغ‌التحصیلان این رشته عمدتا در زمینه تهیه و اجرای طرح‌های جامع شهری فعالیت می‌کنند.

• مدیریت شهری: دانشجویان این گرایش در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ساختارهای شهری نقش دارند.

در مقطع دکترا هم می‌توانید یکی از ۳ گرایش شهرسازی، طراحی شهری و جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری را انتخاب کنید.

بازار کار رشته مهندسی شهرسازی

این رشته نسبت به سایر شاخه‌های مهندسی، نسبتا جدید محسوب می‌شود و همچنان راه طولانی در پیش دارد. به همین دلیل تنوع مشاغل شهرسازی هنوز به اشباع نرسیده‌اند اما از طرف دیگر بازار کار آن هنوز به گستردگی رشته‌های دیگر نباشد. فارغ‌التحصیلان می‌توانند در هر سازمان دولت و غیر دولتی که به نوعی با پروژه‌های مدیریت، برنامه‌ریزی، توسعه و طراحی فضاهای شهری و حمل و نقل در ارتباط است استخدام شوند. درآمد و حقوق رشته شهرسازی نیز مانند بسیاری از رشته‌های دیگر به توانمندی افراد، سازمان و شغل استخدامی، میزان تحصیلات و مهارت‌هایی مانند تسلط بر نرم‌افزارهای شهرسازی بستگی دارد

وظایف مهندس شهرسازی

شکل‌گیری ساختمان‌ها و امکانات شهری از نظر فنی، محیطی، انسانی و زیبایی‌شناسی، با توجه به اصول شهرسازی انجام می‌شوند و یک مهندس شهرسازی در دوران تحصیل مباحثی را به صورت نظری و کارگاهی آموزش می‌بیند تا بتواند در آینده وظایف زیر را انجام بدهد:

• نظارت بر ساخت ساختمان‌های ۸ طبقه به بالا

• انجام پروژه‌های محوطه‌سازی

• نظارت بر پروژه‌های تفکیک زمین

• نظارت و مدیریت طراحی محله‌ها

• برنامه‌ریزی و طراحی شهرک‌های مسکونی، صنعتی و تجاری

• برنامه‌ریزی برای طراحی شهرهای جدید

• مکان‌یابی عناصر و کاربری‌های گوناگون شهری

• توانایی راه‌اندازی و استفاده از سیستم GIS

• برنامه‌ریزی و طراحی فضاها و زیرساخت‌های حمل و نقل شهری

• طراحی و برنامه‌ریزی برای شبکه‌های زیرساختی شهری مانند آب، برق و تلفن

• طراحی و مدیریت پروژه‌ها شهری با توجه به اصول حفظ محیط زیست

مشاغل رشته مهندسی شهرسازی

اگر مهندسی شهرسازی بخوانید، بر اساس تحصیلات و علاقه خودتان در نهادهای مختلفی امکان کار دارید که در ادامه برخی از آن‌ها را نام برده‌ایم:

• دفاتر شهرسازی

• دفاتر فنی شهرداری‌ها

• دفاتر فنی وزارت کشور

• وزارت راه و شهرسازی

• سازمان مسکن و شهرسازی استان‌ها

• کارشناسی دادگستری

• دفاتر فنی جهاد کشاورزی

• بنیاد مسکن انقلاب اسلامی

• دفاتر مهندسین مشاور شهرسازی

لیلا عراقیان

از بهترین معماران معروف معاصر ایران کسی نیز جز سرکار خانم لیلا عراقیان که مدرک کارشناسی ارشد معماری خود را از دانشگاه بریتیش کلمبیا دریافت کرده اند. از جمله آثار ایشان می توان به سازه های چادری پارک آب و آتش تهران اشاره کرد که با همکاری علیرضا بهزادی بوده است. همچنین طرح برگزیده پل طبیعت نیز منسوب به لیلا عراقیان است که در سال 1393 تکمیل و افتتاح گردید. از جمله افتخارات فردی خانم لیلا عراقیان به عنوان یکی از برترین معماران زن معروف ایرانی، کسب جایزه معماری آقاخان در سال 2016 و رتبه دوم مسابقه کوشک جهانی اشاره کرد. او یکی از معماران جوان معروف ایرانی است.

پل طبیعت

پل طبیعت، پلی با طول تقریبی ۳۰۰ متر و با وسعت حدودی ۷۰۰۰ متر مربع بر فراز بزرگراه مدرس در اراضی عباس آباد قرار دارد. این پل بزرگ ترین پل غیر خودرویی ایران است. هدف از طراحی و ساخت این پل اتصال کاربری‌های پیاده‌ی پارک آب و آتش و پارک طالقانی که توسط بزرگراه مدرس از هم جدا شده‌اند است.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان

از بهترین معماران ایران و نخستین نسل معماران ایرانی که در خارج از کشور تحصیل کرده اند، عبدالعزیز فرمانفرمائیان هستند. او تحصیل کرده دانشگاه بوزار فرانسه است. در کارنامه حرفه ای او آثار و کارهایی مثل طراحی و ساخت بناهای دولتی و خصوصی، ساخت دفاتر مهندسین مشاور برای ورود معماران جوان داخل کشور، ساخت تأسیسات شهری و ساختمان های اداری و تجاری و بهداشتی گسترده را می بینیم. طراحی استادیوم آزادی، ساختمان های مربوط به شرکت نفت، مسجد دانشگاه تهران، ساختمان جدید بانک مرکزی، طرح ساختمان راکتور اتمی در دانشگاه تهران، آکادمی نیروی هوایی، طراحی دانشکده کشاورزی و دامپزشکی تهران، ساختمان وزارت کشاورزی و وزارت کار و وزارت پست و تلگراف تهران،  ساختمان بورس تهران، اولین طرح جامع شهری تهران، طراحی فرودگاه مهرآباد، کاخ مادر سعد آباد، کاخ پرنس خالد عربستان، کاخ نیاوران، طراحی کارخانه داروپخش، موزه فرش تهران و غیره از جمله افتخارات ایشان و جامعه مهندسین ایرانی است.