حقوق چیست؟

برای معرفی رشته حقوق، ابتدا لازم است که بدانیم حقوق چیست؟ حقوق قواعد و قوانینی است که دولت به‌منظور تعیین و تنظیم رفتارها و برقراری نظم اجتماعی ایجاد و اعمال می‌نماید. علم حقوق، دانش تحلیل و سیر تحول قواعد حقوقی است. حقوق از روش‌های مختلفی از قبیل وضع یا نسخ قانون توسط قوه مقننه (قوه قانون‌گذاری در کشور ما مجلس شورای اسلامی)، صدور آیین‌نامه و بخشنامه‌های دولتی در قوه مجریه (دولت) و تصمیمات قضایی الزام‌آور در قوه قضاییه (یا دادگستری که به نام‌های عدلیه یا عدالتخانه نیز خوانده می‌شده) ایجاد می‌شود.

تقسیم بندی علم حقوق

به‌طور کلی علم حقوق از نظر روابط به دو بخش کلی حقوق عمومی و حقوق خصوصی تقسیم می‌شود. حقوق خصوصی حقوقی است حاکم بر روابط افراد با یکدیگر و در حقوق عمومی به روابط دولت با افراد جامعه پرداخته می‌شود. اصلی‌ترین شاخه حقوق خصوصی، حقوق مدنی است که به بررسی و تنظیم روابط فی‌مابین افراد جامعه فارغ از عنوان و موقعیت اجتماعی آنها مربوط می‌شود. همچنین حقوق عمومی نیز شامل مواردی مثل حقوق جزا، حقوق اساسی و … می‌باشد.

حقوق تجارت، حقوق مالکیت فکری و حقوق خانواده از دیگر شاخه‌های پر اهمیت علم حقوق خصوصی هستند. البته در تقسیم بندی‌های جدید، شاخه‌های دیگری از جمله حقوق بیمار، حقوق معادن و حقوق فلزات نیز ایجاد شده‌اند.

تقسیم‌بندی دیگری که در علم حقوق وجود دارد، تقسیم بندی علم حقوق از منظر قلمرو اجرایی است. علم حقوق از نظر قلمرو اجرایی، به دو بخش حقوق داخلی و حقوق بین‌الملل تقسیم می‌شود که حقوق داخلی مربوط به روابطی است که در آن هیچ عامل خارجی وجود نداشته و نقشی ندارد؛ مثلاً چنانچه معامله‌ای در ایران بین دو ایرانی بر سر دارایی در ایران انجام شود، بر معامله شکل گرفته حقوق داخلی ایران حاکم است. حقوق بین‌الملل نیز مجموعه قواعد و اصولی است که دولت‌ها در روابط با یکدیگر مورد استفاده قرار می‌دهند.

• بازپرسی و دادیاری
• تحریر ادله
• امور ورشکستگی و سرپرستی محجورین فنی و حقوقی
• ادارات اجرای احکام شامل موارد مدنی و کیفری
• ادارات ثبت اسناد و املاک
• سردفتر و دفتریار در دفاتر اسناد رسمی
• وکالت دعاوی خصوصی و دولتی
• تنظیم قراردادهای اقتصادی و بازرگانی داخلی و خارجی
• مشاور حقوقی
• عریضه‌نویسی

معرفی گرایش های رشته حقوق در مقطع کارشناسی ارشد

 حقوق، دارای رشته هایی مانند حقوق خصوصی، حقوق بین الملل، حقوق جزا و جرم شناسی، حقوق عمومی، حقوق بشر، حقوق مالکیت فکری، حقوق محیط زیست، حقوق اقتصادی، حقوق تجارت بین الملل، معارف اسلامی و حقوق (گرایش حقوق خانواده)، حقوق ارتباطات، حقوق تجاری اقتصادی بین المللی، سردفتری اسناد رسمی، حقوق ثبت اسناد و املاک، حقوق ثبت اسناد و املاک، حقوق اسناد و قراردادهای تجاری، حقوق حمل و نقل تجاری، حقوق کیفری اطفال و نوجوانان، مدیریت اطلاح و کیفرهای قضایی، مدیریت نظارت و بازرسی، مدیریت دادگستری، حقوق دادرسمی اداری، حقوق خانواده، حقوق شرکت های تجاری، فقه و حقوق اقتصادی، حقوق نفت و گاز، حقوق مالی-اقتصادی، حقوق تجارت الکترونیکی، مدیریت ثبت اسناد و املاک، فقه و حقوق تخصصی، فقه و حقوق خانواده، فقه و حقوق جزا، حقوق مالی، حقوق است.

مقطع دکتری:

1. حقوق خصوصی

2.  حقوق عمومی

3.  روابط بین‌الملل

4.  حقوق بین‌الملل عمومی

5.  حقوق کیفری و جرم شناسی.

 آشنایی با برخی از بزرگان رشته حقوق :

دکتر امیر ناصر کاتوزیان

دکتر ناصر کاتوزیان در اردیبهشت ماه سال 1310 در یکی از محله های قدیمی تهران چشم به جهان گشود. ایشان دوره ابتدائی خود را در دبستان تهران اقبال آغاز کرد و در همان مدرسه به اتمام رساند و سپس مقطع متوسطه خود را در دبیرستان علمیه طی کرد و در کلاس ششم زمان تحصیل خود رشته ادبی را به دلیل فعالیت در گروه موسیقی دبیرستان و به توصیه معلمان خود انتخاب نمود و توانست در همان رشته نمرات عالی را کسب کند و به دریافت مدال و درجات علمی برای اولین بار در ایران شود. دکتر امیر ناصر کاتوزیان علاوه بر علاقه فراوان به تحصیل در زمان دبیرستان، در جنبه های دیگر نیز فعالیت می کرد. ایشان ریاست انجمن ورزش و انجمن موسیقی محل تحصیل خود را نیز بر عهده داشت و همین اشتیاق و شور و شوق و فعالیت های دکتر کاتوزیان در دوران متوسطه باعث شد تا ایشان تصمیم بگیرد تا در زمینه رشته حقوق ادامه تحصیل دهد.

• تحصیلات دانشگاهی دکتر امیر ناصر کاتوزیان

دکتر امیر ناصر کاتوزیان پس از اتمام دوره دبیرستان و اخذ مدرک دیپلم خود به دانشگاه تهران وارد شد تا در رشته مورد علاقه خود ادامه دهد و همین طور برای ادامه تحصیل خود، رشته حقوق قضا را انتخاب کرد. وی تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد و در سال 1339 با ارائه رساله دکترای خود با نام وصیت، توانست مدرک دکترای حقوق خود را از دانشگاه تهران دریافت نماید.

• سوابق کاری دکتر امیر ناصر کاتوزیان

بی شک افرادی مانند دکتر امیر ناصر کاتوزیان که به عنوان پدر علم حقوق ایران شناخته می شود از کارنامه کاری درخشانی برخوردارند. دکتر امیر ناصر کاتوزیان در تالیف، تدوین و پیش نویسی اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت و سپس دکتر ناصر کاتوزیان در سال 1358 در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت کرد و جزء نماینده هایی بود که از جانب جبهه ملی ایران و نهضت آزادی مورد حمایت قرار گرفت؛ اما آرای کافی کسب نکرد و در نهایت موفق به رهیابی به مجلس خبرگان ایران نشد. همچنین یکی دیگر از سوابق کاری افراد تحصیلکرده و با درجات عملی بالا مانند دکتر امیر ناصر کاتوزیان تدریس است. دکتر امیر ناصر کاتوزیان سال های زیادی در دانشگاه تهران مشغول به تدریس و تربیت دانشجویان زیادی در رشته حقوق پرداخت. ایشان دروس زیادی را در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشکده حقوق دانشگاه تهران تدریس می کرد که از جمله آن ها می توان به فلسفه حقوق در مقطع کارشناسی ارشد، حقوق مدنی، مسئولیت مدنی در مقطع دکترا، حقوق مدنی پیشرفته یک، حقوق مدنی پیشرفته دو و مسئولیت مدنی تطبیقی آرا اشاره کرد.

• کتاب های دکتر امیر ناصر کاتوزیان

یکی دیگر از سوابق درخشان دکتر امیر ناصر کاتوزیان تالیف تعداد زیادی کتب است که بیشتر آن ها جزء معتبرترین کتاب های آموزشی در رشته حقوق و منابع مهم برای آزمون های وکالت هستند. اثبات و دلیل اثبات، مبانی حقوق عمومی، گامی به سوی عدالت، آزادی اندیشه و بیان، شفعه، وصیت و ارث؛ مقدمه علم حقوق، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، کلیات حقوق، نظریه عمومی، فلسفه حقوق، قواعد عمومی قراردادها، عقود معین، خانواده، اعمال حقوقی، حقوق انتقالی، گذری بر انقلاب ایران، وقایع حقوقی، مسئولیت ناشی از عیب تولید، مبانی حقوق عمومی، گویاتر از گفتارها، مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی، اعتبار امر قضاوت شده و … بخشی از کتاب هایی هستند که دکتر امیر کاتوزیان در طول زندگی شان تالیف کرده اند.

استاد دکتر سیدمحمد هاشمی

پدر حقوق اساسی ایران

سال تولد: ۱۳۲۰ / سال وفات: ۱۴۰۱ (۸۲ سال)

آخرین مدرک تحصیلی: دکتری حقوق از دانشگاه پاریس یک (پانتئون ـ سوربن) فرانسه

مهم ترین سمت دانشگاهی: مدیر گروه حقوق عمومى دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتى

مهم ترین سمت اجرایی: عضو شورای عالی کمیسیون حقوق بشر اسلامی (نهاد ملّی)

دکتر سید محمد هاشمی، استاد به نام حقوق اساسی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی و وکیل دادگستری، متولد ۱۳۲۰ در قم است. وی در ۱۳۴۷، در سن ۲۷ سالگی، موفق به اخذ لیسانس حقوق از دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شد و همانند اکثر هم دوره ای های خود کشور فرانسه را برای ادامۀ تحصیل برگزید. در حدود ۱۳۵۰ دورۀ فوق لیسانس حقوق عمومی از انستیتو بین المللی مدیریت عمومی فرانسه را به پایان رساند و سه سال بعد، در ۱۳۵۳ (۱۹۷۵) موفق به اخذ مدرک دکتری حقوق از دانشگاه پاریس یک (پانتئون ـ سوربن) گردید.

پس از بازگشت به ایران به عنوان هیئت علمی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی به تدریس حقوق عمومی و به طور خاص حقوق اساسی پرداخت و مدتی طولانی نیز مدیریت گروه حقوق عمومی این دانشکده را بر عهده داشت. در کنار تدریس در دانشگاه، وی وکیل دادگستری نیز بود و عضویت در گروه کار بازداشت های خودسرانۀ کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد و عضویت در شورای عالی کمیسیون حقوق بشر اسلامی (نهاد ملّی) نیز در سوابق علمی و اجرایی ایشان ملاحظه می شود.

از دکتر سید محمد هاشمی آثار ارزشمندی در قالب کتاب، مقاله و یادداشت به یادگار باقی مانده است که از معروف ترین آنها می توان به کتاب دوجلدی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (جلد اول: اصول و مبانی کلی نظام، جلد دوم: حاکمیت و نهادهای سیاسی) اشاره کرد که از کتب مرجع حقوق عمومی در کشور به حساب می آید. در این دو کتاب، ایشان ضمن مرور و تشریح حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران که منبعث از قانون اساسی است به نقد جدى قانون اساسى نیز پرداخته است.

دکتر سید محمد هاشمی در بهمن ۱۴۰۱ پس از عمری خدمت در عرصۀ علم و دانشگاه چهره در نقاب خاک کشید. روحش شاد و یادش گرامی.